پناهندگان دریا
P style=”TEXT-ALIGN: justify”>در ادامه گزارش ۲۷ دی روزنامه همشهری آمده است: نزدیک به یک دهه آوارگی در چندین کشور اروپایی و زندگی در پارک، جنگل و کمپ‌های پناهجویان سرانجام صبرش را به پایان رساند تا قید مهاجرت و زندگی رؤیایی در غرب را بزند و به وطنش بازگردد. در سال ۲۰۰۵ «نادر» هم مثل دیگر افرادی که تحقق آرزوهایشان را در غرب می‌بینند، قدم به خاک ترکیه گذاشت تا از این کشور سفری دورتر را آغاز کند اما به گفته خودش آنچه نصیبش شد، جز هدر رفتن بهترین سال‌های زندگی‌اش نبود. ۹ سال طول کشید تا نادر زندگی در کشور خود را با همه کم و کاستی‌هایش بر دشواری‌های مهاجرت غیرقانونی ترجیح دهد و حالا او با تجربه‌ای طولانی از رنجی طاقت‌فرسا، فروشندگی در مغازه کوچکش در مشهد را با هیچ رؤیای دور از دسترسی عوض نمی‌کند.
زندگی سخت در کاله
سفر به استانبول برای بیشتر پناهجویان ایرانی از جمله نادر، آغاز راه است. او که قصد داشت از مرز یونان عبور کند و خود را به یکی از کشورهای اروپای غربی برساند، بارها توسط پلیس یونان دستگیر و به ترکیه بازگردانده شد. نادر می‌گوید:«بارها سعی کردم از مرز یونان عبور کنم اما هربار دیپورت شدم تا اینکه بالاخره با پرداخت پول بیشتر به ۲قاچاقچی که یکی ایرانی و یکی افغان بودند، توانستم با کشتی به یونان بروم و سپس خودم را به سوئد برسانم». تجربه زندگی در سوئد اما برای نادر تجربه خوبی نبوده است؛«در سوئد هیچکس به من کمک نکرد، بدون هیچ مدرک شناسایی معتبر و مجوزی برای اقامت و با پول کمی که برایم مانده بود، به ناچار ۲ روز در پارک‌های استکهلم زندگی کردم و بعد تصمیم گرفتم به کشور دیگری بروم.» فنلاند مقصد بعدی نادر بود اما نه مقصد نهایی. او در سال ۲۰۰۷ به پیشنهاد دوستانش پناهندگی به انگلیس را به عنوان آخرین راه برگزید و از مسیر استکهلم، آلمان، هلند، بلژیک و پاریس خود را به بندر کاله، در شمال غرب فرانسه، رساند تا به انگلیس برود. تعداد زیادی از پناهجویان به دنبال رسیدن به انگلیس هستند تا از مزایای پناهندگی در این کشور استفاده کنند. آنها در انگلیس به‌مدت یک‌سال اجازه کار ندارند اما در همین دوران کمک هزینه‌ای به مبلغ حدود ۴۰ پوند در هفته دریافت می‌کنند. زنان باردار و کودکان، کمک هزینه‌هایی مازاد بر این دریافت خواهند کرد. همچنین هزینه درمان و تحصیل برای این افراد در انگلیس رایگان است. ماندن در کاله اما اصلا آسان نیست.
نادر درباره سختی‌های زندگی در کاله می‌گوید:«طی مدتی که در کاله اقامت داشتیم ناچار بودیم در جنگل بخوابیم. در آلاچیق‌هایی که با شاخ و برگ درختان ساخته بودیم، تنها زیراندازمان شاخه‌های نازک درختان بود، ساس و کک از سر و رویمان بالا می‌رفت. هیچ امکانات بهداشتی وجود نداشت». جنگل کاله از سال‌ها پیش تبدیل به پناهگاه مهاجرانی شد که می‌خواستند به هر قیمتی خود را به انگلیس برسانند؛ حتی به قیمت هفته‌ها و ماه‌ها زندگی در چادر، در سرما، زیر باران و میان گل و لای. در سال ۲۰۱۶ یک بار کمپ خودساخته پناهجویان که به‌نام «کمپ جنگل» شناخته می‌شود، به‌طور کامل برچیده شد و پناهجویان به نقاط مختلفی در شهر بندری کاله فرستاده شدند. بعد از آن دوباره پناهجویان دیگری به جنگل پناه بردند اما دائما هر چند روز یک بار با عملیات پلیس فرانسه از آنجا رانده می‌شوند. ظاهرا این کمپ به دلیل «تخریب چهره شهر» باید برچیده شود. بارها اتفاق افتاده که حتی پلیس هنگام برچیدن چادرها، در حالی که پناهجویان داخل چادر بوده‌اند، آنها را درون همان چادرها پیچیده و از آنجا منتقل کرده است. بارها پناهجویان مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند و علیه آنها گاز اشک‌آور به کار گرفته شده است.
کاله- مانش- دوور؛ گذرگاه مرگ
مرگ۱۹ پناهجو در کامیون‌های یخچالدار حمل دارو و گوشت در سال ۲۰۰۷، سختگیری‌ها را برای عبور غیرقانونی از مرز فرانسه بیشتر کرد و ۳بار اقدام نادر برای رسیدن به انگلیس نافرجام ماند. او به‌ناچار مدتی را در شهر کاله در فرانسه ماند تا شاید شرایط برای رفتن به انگلیس فراهم شود. شهر بندری کاله برای تمام مهاجران و پناهجویانی که می‌خواهند به انگلیس بروند، نامی آشناست. آنها باید برای رفتن به انگلیس از کانال مانش عبور کنند. کانال مانش قسمتی از اقیانوس اطلس است که آن را به دریای‌شمال وصل می‌کند. طول کانال مانش نزدیک به ۵۶۰کیلومتر است. تنگه دووِر کم عرض‌ترین نقطه این منطقه است (۳۴ کیلومتر) و این درست همان‌جایی است که پناهجویان برای رسیدن به انگلیس باید از آن عبور کنند.
در کل برای رفتن از کاله به انگلیس ۲ راه وجود دارد؛ یکی از مسیر تونلی که زیر دریا کشیده شده و دو طرف را به هم وصل می‌کند و دیگری از مسیر دریا. در هر دو مسیر هم، مهاجران و پناهجویان با باندهای تبهکار قاچاقچی انسان طرف هستند تا به قول معروف، برای رفتن به انگلیس «گیم» بزنند. «تونل مانش» مسیر راه‌آهن ۵۲کیلومتری در بستر کانال مانش است که بندر کاله را به شهرک فوکستون انگلیس متصل می‌کند. روزانه هزاران کامیون با استفاده از واگن‌های مخصوص قطارهای تونل مانش از فرانسه به انگلیس می‌روند. آنها که جوان‌تر هستند و پولی هم برای‌شان نمانده، سعی می‌کنند هنگامی که کامیون‌ها به سمت تونل در حرکتند، سوار آنها شوند. اغلب این افراد که آفریقایی‌تبار هستند، توسط نیروهای پلیس شناسایی و از کامیون‌ها پیاده می‌شوند. هر فرد ممکن است ده‌ها بار شانس خود را امتحان کند. برخی دیگر، سوار کامیون‌هایی می‌شوند که با استفاده از کشتی عرض کانال را طی می‌کنند.
با سختگیری‌هایی که نیروهای پلیس در ورودی تونل مانش داشتند، نادر ترجیح داد با کامیون و از طریق کشتی خود را به آن سوی کانال برساند. او در کامیون حمل آرد در فضایی بسیارتنگ راهی سفری طولانی شد. او و ۱۰ نفر دیگر، با پرداخت پول به قاچاقچی‌ها، شبانه وارد قسمت بار کامیون شدند. روز بعد آنها توانستند پنهان از چشم پلیس مرزی، در یک سفر ۵ ساعته در سرمای استخوان‌سوز اقیانوس، خود را به انگلیس برسانند. کامیون ۵ساعت هم در خشکی پیش رفت تا اینکه راننده آنها را پیاده کرد. بعد از آن، هر یک راه خود را رفتند. به گفته نادر برخی از کامیون‌ها، کامیون‌های یخچالدار هستند و طاقت آوردن در سرمای آنها کار هر کسی نیست. نرخ‌ها متفاوت است؛ از۵۰۰یورو تا ۱۰هزار یورو.
تجارت پرسود قاچاقچی‌ها
برخی از مهاجران به ویژه ایرانی‌ها، افغان‌ها و عراقی‌ها از قایق برای عبور از کانال مانش استفاده می‌کنند. برخی می‌گویند اینها چون به اندازه کافی پول دارند تا به قاچاقچی‌ها پرداخت کنند، راهی دریا می‌شوند و گزینه اصلی‌شان استفاده از قایق است. طی سال‌های اخیر، با افزایش کنترل تونل مانش، مسیر دریا به مسیر اصلی مهاجرت غیرقانونی به انگلیس تبدیل شده است. قاچاقچیان انسان طی همه این سال‌ها کسب و کار پررونقی در کاله داشته‌اند. اولیویه کان، استاد حقوق کیفری در دانشگاه سی وای سرگی پاریس، به گاردین می‌گوید که بیشتر قاچاقچیان انسان در فرانسه کردهای عراقی هستند که در قالب باندهایی سازماندهی شده در بندر کاله فعالیت می‌کنند. به روایت پناهجویان، هر ملیتی در جنگل، مکان و رابط‌های مخصوص خود را دارد. رابط‌ها و قاچاقچیان پناهجویان ایرانی، بیشتر ایرانی هستند اما قاچاق‌برها در اکثر مواقع کُردهای عراق هستند. نادر می‌گوید که آشنا شدنش با یکی از این قاچاقچیان باعث شد هزینه کمتری برای عبور از کانال مانش بپردازد. روزنامه گاردین به نقل از تعدادی از پناهجویان نوشته که قاچاقچیان برای عبور از کانال مانش برای هر نفر بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ یورو دریافت می‌کنند. آمار رسمی می‌گوید که فقط در سال ۲۰۲۱، بیش از ۲۵ هزار نفر موفق شده‌اند با قایق خود را از فرانسه به انگلیس برسانند؛ آماری که حکایت از در جریان بودن کسب‌وکاری بزرگ در زمینه قاچاق انسان در بندر کاله دارد.
قایق‌های مرگ
در گذشته قایق‌های ماهیگیری قدیمی، لنج‌ها و قایق‌های چوبی که قاچاقچیان از ماهیگیران می‌خریدند، برای انتقال پناهجویان استفاده می‌شد. اما از زمان اوج بحران مهاجران در سال ۲۰۱۵ به بعد، قایق‌های بادی لاستیکی به پرمصرف‌ترین وسیله برای رسیدن به انگلیس تبدیل شده است؛ قایق‌هایی بدون نور و امکانات مکان‌یابی دریانوردی که در فروشگاه‌های آنلاین با عنوان «قایق پناهجویان» یا «قایق مهاجران» به صورت قانونی خرید و فروش می‌شوند. به نوشته گاردین، ردیابی سفر تعدادی از قایق‌هایی که توسط قاچاقچیان برای حمل پناهجوها استفاده شده نشان می‌دهد بیشتر آنها در چین تولید شده‌اند؛ جایی که معمولا توسط قاچاقچیان به صورت اینترنتی با قیمت‌هایی بین۵۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار سفارش داده می‌شوند.
این قایق‌ها که معمولا ۱۱ متر طول دارند، برای حمل ایمن حداکثر ۱۵ نفر طراحی شده‌اند اما قاچاقچیان آنها را اغلب با بیش از ۵۰ سرنشین به دریا می‌اندازند تا صحنه‌های تراژیک رسیدن جنازه پناهجویان به ساحل، بارها و بارها تکرار شود. باندهای قاچاق انسان، قایق‌ها را به ترکیه و سپس از مسیر بالکان تا آلمان منتقل می‌کنند. در آلمان قایق‌ها از پک خارج می‌شوند و در اختیار تیم‌های کوچک‌تر قاچاقچی‌های فعال در کاله قرار می‌گیرند. پس از شکایت اتحادیه اروپا، سایت علی بابا فروش این قایق‌ها را با عناوینی چون «قایق پناهجویان»، «قایق پناهجویان باکیفیت بالا» و «قایق بادی مهاجر» ممنوع کرد اما فروش این قایق‌ها تحت همان عناوین همچنان در برخی از سایت‌ها انجام می‌شود.
از کاله تا مشهد
میل به مهاجرت برای برخورداری از زندگی بهتر در اروپا به خصوص انگلیس رؤیای هر روزه مهاجرانی است که این روزها در اردوگاه‌های موقت بین دانکرک و بندر کاله چادر زده‌اند و با کمترین امکانات فصل سرما را سپری می‌کنند. قصه نادر بارها در کاله شروع شد اما در کشور دیگر به سر رسید، در فنلاند. نادر بعد از رسیدن به خاک انگلیس خود را به مرکزی معرفی کرد تا بتواند برای دریافت پناهندگی اقدام کند اما در آنجا فهمید که بر اساس قانون فنلاند نمی‌تواند بدون اجازه دولت این کشور، در انگلیس پناهنده شود؛ چرا که او ابتدا به عنوان پناهجو به فنلاند رفته و در آنجا تقاضای پناهندگی داده است. انگلیس نادر را به فنلاند دیپورت کرد. او ۷سال دیگر را ابتدا در زندان و سپس در کمپ‌های پناهجویان سپری کرد اما با پناهندگی‌اش موافقت نشد. نادر خسته از آوارگی در نهایت بعد از ۹سال بار دیگر به شهرش مشهد بازگشت.
۱۶۶مرگ در کانال مانش
سازمان جهانی مهاجرت اعلام کرده که از سال ۲۰۱۴، ۱۶۶ نفر حین عبور از کانال مانش غرق شده‌اند؛ یعنی به‌طور متوسط سالانه ۲۳ نفر. از این‌روست که مرگ همزمان ۲۷نفر در حادثه چند ماه قبل، به بزرگ‌ترین تراژدی انسانی کانال مانش تبدیل شده است. طبق اعلام دولت انگلیس، در یکی از روزهای اواخر سال ۲۰۲۱، بیش از هزار نفر خود را با قایق‌های کوچک به خاک این کشور رساندند تا رکوردی جدید در بحران کانال مانش ثبت شود. رقم ۲۵ هزار نفری که گفته می‌شود در سال ۲۰۲۱ خود را از فرانسه به انگلیس رسانده‌اند، بخشی از واقعیت است، زیرا در این سال حدود ۴۵ هزار نفر در انگلیس درخواست پناهندگی داده‌اند. براساس آمار به دست آمده از پرونده‌های پناهجویان، دست کم ۴ هزار و ۱۹۹ ایرانی در سال ۲۰۲۰ توانستند خود را از فرانسه به انگلیس برسانند.
پناهجویانی که در این کشور درخواست پناهندگی می‌دهند به‌ترتیب فراوانی از ایران، عراق، آلبانی، اریتره، سودان، سوریه، افغانستان، پاکستان، هند و السالوادور هستند. با وجود تقاضای بالای پناهجویان برای ورود به انگلیس، این کشور مقصد اصلی پناهجویان به شمار نمی‌رود. براساس تعداد درخواست‌های پناهندگی ثبت شده در اتحادیه اروپا در سال گذشته، آلمان نخستین مقصد پناهجویان است و پس از آن فرانسه، اسپانیا، یونان، انگلیس، ایتالیا و بلژیک در رتبه‌های بعدی قرار دارند.